Van steen naar groen met een strategisch onthardingsbeleid

Technisch gezien verstaan we hieronder het verwijderen van harde oppervlakken, zoals straattegels maar ook gebouwen en asfalt. Vervolgens vergroenen we de ontharde oppervlaktes door bijvoorbeeld bomen aan te planten of wateropvang (zoals wadi’s) aan te leggen. Doordat regenwater weer de bodem kan infiltreren en het groen verkoeling brengt, herstellen we verschillende ecosysteemdiensten. Zo hebben we bijvoorbeeld voor het Natuurpark Alsembergse Beemd ingezet op de vergroening van het gebied, waardoor de wateroverlast en -schaarste verminderden.

Voor een studie in opdracht van het Departement Omgeving brachten we alle initiatieven rond ontharding in kaart. Dat waren er heel wat, maar ze bleken vrij versnipperd te zijn zonder concrete doeleinden of methodes. Sommigen bevorderen ontharding door middel van regelgeving en vergunningen, terwijl anderen zich dan weer richten op bewustwording en kennisverspreiding.

Ondanks die vele acties is het nog geen gemeenschappelijke trend geworden. Om daadwerkelijk resultaten te behalen, mogen we dus niet alleen naar het topje van de ijsberg kijken. Met de bevindingen van de studie op zak, deden we een voorstel voor een structurele aanpak zodat al die initiatieven ook degelijk een impact hebben op de verhardingsgraad in Vlaanderen. Dat vraagt dus om een weloverwogen onthardingsbeleid.

Ontharding is geen nice-to-have, maar hoort het vertrekpunt te zijn in elk ontwikkelingsproject. Niet alleen om de leefomgeving, maar ook het mentale en fysieke welzijn van inwoners te bevorderen. Een systeembenadering helpt ons de mogelijkheden, obstakels en behoeften te onderzoeken en haalbare strategieën te bedenken. 

Ten tweede hebben we een mindset shift nodig, van zowel beleidsmakers als de lokale bevolking. Als studiebureau spelen we daar een grote rol in, en dat zie je in projecten zoals Bomen zijn cool. Met onder andere burgerparticipatietrajecten zoals deze maken we mensen steeds meer bewust van het maatschappelijk belang van ontharding en groen. We verleggen de focus van de nadelen van verharding naar de voordelen van vergroening. Die positieve benadering brengt meer bereidheid teweeg om mee te werken aan het gezamenlijk doel.

Hoewel ontharding vandaag steeds meer wordt gezien als een belangrijke doelstelling in ruimtelijk, hemelwater- en klimaatbeleid, moeten we helaas vaststellen dat verharding nog steeds per hectare toeneemt. Een strategische aanpak waarbij koppelkansen volop benut worden, is dus echt noodzakelijk. Maatschappelijk draagvlak komt eenmaal niet vanzelf en het vergt voortdurende en langdurige inspanningen om het tij te keren.